Tajna regrutacija nacista: Kako je Amerika pravila naučnu imperiju na temeljima Trećeg rajha

Nakon Drugog svetskog rata, dok je svet još uvek bio potresen užasima Holokausta i padom nacističkog režima, američka vlada pokrenula je tajni program koji će iz temelja oblikovati budućnost američke nauke i vojne tehnologije. Projekat Spajalica (Operation Paperclip) bio je operacija američkih obaveštajnih službi koja je omogućila dolazak više od 1.600 nemačkih naučnika i njihovih porodica u Sjedinjene Države – uprkos njihovim direktnim vezama sa nacističkim ratnim zločinima.

Ova tajna operacija, zaogrnuta ćutanjem i dezinformacijom, postavlja ozbiljna pitanja o moralnim kompromisima i granicama koje su Sjedinjene Države bile spremne da pređu u ime nacionalne bezbednosti i naučne superiornosti nad Sovjetskim Savezom.

📚 Iza kulisa: dokazi iz „Tajne agende“

Priča o Projektu Spajalica detaljno je istražena u knjizi Linde Hant, „Tajna agenda: Vlada SAD, nacistički naučnici i Projekat Spajalica 1945–1990“. Njeno novinarstvo, oslonjeno na Zakon o slobodi informacija, otkrilo je razmere prikrivanja i etičkih dilema koje su pratile ovu operaciju.

Po završetku rata, obe supersile – SAD i SSSR – borile su se za nemački naučni kadar, zbog čega su Amerikanci hitno osmislili sistematski plan evakuacije najvrednijih naučnika Trećeg rajha.

🧪 Nauka po svaku cenu

Projekat Spajalica je u javnosti predstavljen kao ograničena postratna akcija, ali je zapravo prerastao u višedecenijski program koji je trajao sve do 1973. godine. U okviru operacije, američke vlasti su brisale nacističke dosijee naučnicima, menjale identitete i prikrivale njihovu prošlost – direktno suprotno naređenju predsednika Harija Trumana da se svi „ubedljivi nacisti“ isključe iz programa.

Američki zvaničnici su pravdali svoje postupke rečima da su "nacionalni interesi važniji od moralnih načela", posebno u kontekstu antikomunističke borbe tokom Hladnog rata.

🚀 Naučnici nacisti lansirali Ameriku na Mesec

Nemački naučnici iz ovog projekta igrali su ključnu ulogu u razvoju raketnog programa, avijacije i mlaznih pogona, a neki od njih doprineli su razvoju tehnologije koja je odvela američke astronaute na Mesec. Jedan od najpoznatijih bio je Verner fon Braun, bivši član SS-a, koji je kasnije postao centralna figura NASA-inog programa.

Međutim, ova tehnološka dostignuća došla su po visoku etičku cenu. Neki od regrutovanih naučnika radili su na hemijskom oružju, nervnim gasovima i psihohemikalijama poput LSD-a, a njihova istraživanja korišćena su u eksperimentima nad američkim vojnicima u Edgewood Arsenalu, često bez njihove saglasnosti.

🕵️‍♀️ Cenzura, obmana i zataškavanje

Vlada SAD-a godinama je pokušavala da prikrije obim operacije. Novinarka Linda Hant bila je suočena sa zahtevom da plati 239.680 dolara za pristup dokumentaciji, a mnogi zapisi su bili negirani ili cenzurisani. Tek posle pravne borbe, delovi istine su ugledali svetlost dana.

Jedan od najozloglašenijih slučajeva je Artur Rudolf, bivši NASA-in inženjer koji je 1984. pobegao iz SAD kako bi izbegao suđenje za ratne zločine. Njegovu odbranu podržavali su čak i američki kongresmeni, što dodatno osvetljava nivo institucionalnog prikrivanja.

📘 Glorifikacija nacista kroz nauku

Kao dodatni šamar istorijskoj pravdi, američko ratno vazduhoplovstvo je objavilo dva toma nacističkih istraživanja, bez ikakvog osvrta na njihove zločine, što je predstavljeno kao vrhunac naučne neutralnosti – ali u suštini predstavlja ozbiljan moralni pad u postratnom narativu SAD-a.

⚖️ Nasleđe i lekcije

Ostaje pitanje: da li su SAD zamenile Nirnberški moral za tehnološki napredak? Projekat Spajalica pokazuje kako nacionalna bezbednost i ideološka borba mogu zaseniti osnovne ljudske vrednosti. Ovo istorijsko poglavlje služi kao podsetnik koliko lako institucije mogu pogaziti principe u ime "višeg cilja".