Sveti Vasilije Ostroški: Čuvar pravoslavlja u srcu Crne Gore

Planina Ostroška greda već vekovima nadgleda prostrano Bjelopavlićko polje, dom potomaka slavnog kralja Stefana Dečanskog. Vozeći se iz Podgorice ka Nikšiću, uz dobru vidljivost, pogled iz mesta Bogetići pruža najsnažniji prizor – siluetu belog goluba u steni. To je manastir Ostrog, večni dom Svetog Vasilija Ostroškog, svetitelja i čudotvorca.

Izgrađen na najnepristupačnijem mestu do kog je vodila samo kozja staza, manastir je podignut upravo zbog toga – da bi štitio svoje monahe i vernike. U burnim vremenima XVI i XVII veka, kada su ove krajeve pokorili Turci, pravoslavni sveštenici postajali su im glavni neprijatelji. Gonjeni su, ubijani i zatvarani, kako bi se suzbio uticaj srpskog naroda i lokalnih plemena – Bjelopavlića, Pipera, Rovčana, Bratonožića i Pješivaca.

Međutim, nije samo osmanska vlast bila pretnja. Katolički misionari iz Dubrovnika, Kotora i Rima redovno su pokušavali da rimokatoliče stanovništvo Stare Hercegovine – prostora koji je obuhvatao delove današnje Crne Gore, Bosne i Srbije. I dok je Rim pokušavao obmanama i ucenama, Carigrad je sprovodio brutalne represije – harače, zulume i progone.

U tim vremenima nastaje manastir Ostrog, iz pećinskih isposnica drevnog manastira Svetog Dimitrija, u nekadašnjem selu Popi. Početkom XVII veka, ovde se preselila mitropolija iz Nikšića. Tek kasnije, ovde dolazi mladi episkop Vaslilije, koji će postati najvoljeniji svetitelj srpskog naroda.

Svetac iz naroda: Od dečaka iz Mrkonjića do čudotvorca

Stožer ove priče je Sveti Vasilije Ostroški, rođen kao Stojan Jovanović 1610. godine, tri dana posle Božića, u selu Mrkonjići iznad Popovog polja. Na mestu njegove kuće danas se nalazi crkva, a ispred nje drvo koje meštani zovu "košćela", navodno zasađeno na dan njegovog rođenja.

Stojan je već sa dvanaest godina otišao u manastir Zavala kao iskušenik. Monaški čin primio je u manastiru Tvrdoš i poneo ime Vasilije. Iako je poslednje godine proveo u manastiru Ostrog, njegov naziv “Ostroški” zapravo potiče od brda Ostrog iznad manastira Zavala, gde se podvizavao. Zato Hercegovci često dodaju: “i Tvrdoški.”

Sedam godina nakon upokojenja, 1671. godine, iguman manastira sanjao je Vasilija i otvorio njegov grob – telo svetitelja bilo je netruležno i mirisalo na bosiljak. Od tada počinje njegov čudotvorni život koji traje do danas.

Sveti Stanko: Mučenik iz Bjelopavlića

Pored Svetog Vasilija, manastir Ostrog čuva i mošti mladog mučenika Stanka, koji je stradao 1712. godine tokom pohare Bjelopavlića. Odbio je da pređe u islam i hrabro se krstio dok je čuvao stoku. Turci su mu odsekli ruke i spalili ih u Veljoj Pećini, na planini Nezbroj. Kasnije su meštani pronašli njegove netruležne ruke i doneli ih u Ostrog.

Danas iznad donjeg manastira stoji crkva posvećena Svetom novomučeniku Stanku, podignuta pre dvadesetak godina, kao večni spomen na njegovu žrtvu.

Manastir čudesa i sećanja

Nakon oslobođenja od Turaka, Ostrog više nije bio skrovište – u podnožju brda podignut je novi manastir, a zahvaljujući knezu Milošu Obrenoviću i beleškama Petra I Petrovića Njegoša, izgrađena je i crkva Svete Trojice.

Godine 1996. mošti Svetog Vasilija vraćene su u njegov rodni kraj – u Mrkonjiće, na grob njegove majke Anastasije.

Danas: Više vernika nego kupača na crnogorskom primorju

Manastir Ostrog danas je jedno od najposećenijih svetilišta pravoslavnog sveta – više vernika obiđe ovo mesto svake godine nego što ljudi letuju na crnogorskom primorju.

Ostrog nije samo manastir – to je svedok borbe, vere i nepokorenog duha. Simbol naroda koji se, i kada pada, ponovo podiže – sa verom, dostojanstvom i snagom svetaca koji čuvaju njegove korene.